اثر آمونیوم و نیترات بر پاسخ لوبیا سبز به قلیائیت در سیستم آبکشت

نیتروژن، یکی از اصلی ترین عناصر مورد نیاز گیاه می باشد که چگونگی رشد و بازدهی گیاهان به آن بستگی دارد. از طرفی دیگر بیشتر منابع آب و خاک ایران قلیایی هستند. بنابراین، این پژوهش به منظور بررسی اثر متقابل غلظت های مختلف بی کربنات سدیم و نوع نیتروژن بر لوبیا سبز در سیستم آبکشت در قالب آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور، یکی غلظت بی کربنات سدیم (0، 1، 5 و 15 میلی مولار) و دیگری دو فرم نیتروژن (آمونیوم و نیترات) انجام گرفت. نتایج نشان داد که آمونیوم در مقایسه با نیترات رشد رویشی را کاهش داد و بی کربنات سبب تشدید اثر سمّیّت آمونیوم و کاهش رشد رویشی شد. از طرف دیگر آمونیوم میزان گلدهی و تولید نیام را نسبت به نیترات افزایش داد. در محلول غذایی حاوی نیترات اضافه شدن بی کربنات باعث کاهش رشد زایشی گیاهان لوبیا سبز شد که می تواند به دلیل اثر تجمعی بی کربنات و نیترات بر روی افزایش ph محلول غذایی باشد. در این آزمایش اگرچه نوع نیتروژن بر کلروفیل a، b و کارتنوئیدهای برگ اثر نداشت ولی میزان شاخص spad در گیاهان تغذیه شده با آمونیوم بالاتر بود. بی کربنات مخصوصا در غلظت بالا (15 میلی مولار) شاخص spad و غلظت رنگیزه های گیاهی را در برگ کاهش داد. غلظت پرولین در تیمار آمونیوم با افزایش بی کربنات بطور خطی افزایش یافت، در حالی که در تیمار نیترات و در غلظت 1 میلی مولار بی کربنات، کمی کاهش یافته ولی با افزایش غلظت بی کربنات (مخصوصا در 15 میلی مولار) دوباره به شدت افزایش یافت. میزان فتوسنتز، بازده مزوفیل و کارآیی مصرف آب در تیمار آمونیوم با افزایش قلیائیت کاهش یافت، در صورتی که در تیمار نیترات، بی کربنات (مخصوصا در غلظت 1 میلی مولار) باعث افزایش آن ها شد. با وجود بالا بودن غلظت نیتروژن برگ ها در غلظت صفر میلی مولار بی کربنات و شکل آمونیومی نیتروژن نسبت به نیترات، افزایش غلظت بی کربنات به 5 میلی مولار میزان آن را در گیاهان تغذیه شده با آمونیوم به شدت کاهش داد. در تیمار آمونیوم میزان پتاسیم در اندام های هوایی و ریشه کاهش یافت ولی در تیمار نیترات نتایج معکوس بود. غلظت سایر عناصر پرمصرف مثل کلسیم و منیزیم و همچنین سدیم در هر دو تیمار نیتروژن با افزایش غلظت بی کربنات در محلول غذایی افزایش یافت. با افزایش غلظت بی کربنات برگ های جوان علائم زردی نشان دادند. این در حالیست که غلظت عناصر آهن، منگنز و روی در اندام های هوایی و ریشه گیاهان تغذیه شده با آمونیوم با افزایش غلظت بی کربنات در محلول غذایی افزایش یافت، در صورتی که این افزایش در گیاهان تغذیه شده با نیترات بطئی بوده و با افزایش بیشتر قلیائیت کاهش یافت. علت افزایش غلظت ریزمغذی ها با بی کربنات احتمالا پدیده ای است که به پارادوکس کلروزه شدن به علت غیرفعال شدن آهن در گیاه مشهور است. بنابراین، از این آزمایش نتیجه گیری می شود که در تیمار آمونیوم، بی کربنات در تمام غلظت ها باعث کاهش بازدهی فتوسنتزی و استفاده از آب توسط گیاه لوبیا سبز می شود، در صورتی که در گیاهان تغذیه شده با نیترات، بی کربنات در غلظت پایین (1 میلی مولار) احتمالا به دلیل تامین مقداری دی اکسید کربن برای فتوسنتز گیاهان مفید نیز می باشد. همچنین غلظت عناصر نیز در گیاهانی که آمونیوم دریافت می کنند بیشتر تحت تاثیر بی کربنات قرار می گیرد.